Zachowek

Jeżeli najbliższy członek rodziny (współmałżonek, zstępni i wstępni) są pominięci w testamencie, należy im się zachowek. Stanowi on połowę tego, co dana osoba odziedziczyłaby według ustawy (2/3 w przypadku małoletnich dzieci i osób niezdolnych do pracy).

Pisząc testament należy bezwzględnie wziąć pod uwagę kwestię ewentualnego obciążenia spadkobiercy zachowkiem i finansowe konsekwencje tego faktu. Zdarza się, że roszczenia o zachowek przewyższają możliwości spadkobiercy lub nie pozwalają mu na swobodne dysponowanie odziedziczonym majątkiem. W tej sytuacji ważne jest znalezienia finansowania spłaty zachowku jeszcze za życia testatora. Dobrym rozwiązaniem w tym przypadku jest odpowiednio zaprojektowana polisa na życie i wskazanie spadkobiercy lub zapisobiercy jako uposażonego w tej polisie. (Więcej na ten temat w innych artykułach na tym blogu)

Pominięcie w testamencie nie jest równoznaczne z wydziedziczeniem. Osoba wydziedziczona pobawiona jest prawa do zachowku. Powód wydziedziczenia musi być określony w testamencie i musi spełniać wymogi ustawowe Kodeksu cywilnego.

Kiedy dziedziczy nieletni...

Zdawać by się mogło, że w sytuacji, kiedy dziedziczy małoletnie dziecko, jego opiekun prawny będzie rozporządzał dziedziczonym majątkiem. To najczęstsza odpowiedź, jaką słyszę na spotkaniach z przedsiębiorcami po zadaniu pytania, kto zarządza majątkiem dziecka po śmierci jednego z rodziców.

Rzeczywistość jest inna. Opiekun prawny (np. rodzic) zarządza majątkiem dziecka jedynie w ramach zwykłego zarządu, co sprowadza się do tego, żeby utrzymywać majątek dziecka w niepogorszonym stanie. Wszelkie działania ponad zwykły zarząd , takie jak zakup i sprzedaż ruchomości i nieruchomości, remonty lub wynajem posiadanego dobra, wymaga zgody odpowiedniej jednostki sądu rodzinnego i opiekuńczego. 

Warto więc przemyśleć, czy zapisać dziecku składniki majątkowe, które wymagać będą podejmowania bardziej złożonych decyzji co do ich przeznaczenia. Podobnie rzecz ma się w przypadku dziedziczenia przez dziecko aktywów typu udziały w spółce gwarantujące prawo głosu, ponieważ może to zablokować skuteczne działanie organów zarządczych.

Testament powinien być aktualny

Pisząc testament musimy mieć na uwadze fakt, że być może trzeba go będzie w przyszłości zmienić. Jeżeli w testamencie pojawiły się zapisy, warto sprawdzić czy nasz aktualny stan majątkowy pokrywa się z nimi. Zwłaszcza jeżeli od ostatniej aktualizacji testamentu minęło kilka lat, majątek mógł powiększyć się o ruchomości i nieruchomości, które na chwilę obecną nie są uwzględnione. I odwrotnie - niektóre składniki majątku mogły być upłynnione i tym samym zapisy ich dotyczące powinny być usunięte.

Mogła się również zmienić nasza sytuacja rodzinna jak również nasza wolna dotycząca tego, kto będzie powołany do dziedziczenia.

Warto zaglądać do testamentu w takich ważnych momentach życia jak: ślub, rozwód, urodzenie dziecka, ślub dziecka, zakup nieruchomości, założenie lub likwidacja firmy. Poprzedni testament powinien zostać zniszczony, tym niemniej jeżeli nie zniszczymy "starego" testamentu, ważnym będzie dokument opatrzony najświeższą datą.

Spójność postanowień testamentu z innymi dokumentami

Projektując testament weźmy pod uwagę, czy na przykład w umowie spółki z o.o. zapisy dotyczące przekazania udziałów lub wejście do kierownictwa spółki są zbieżne z zapisami testamentu.

Jeżeli np. w umowie spółki istnieje zapis, że spadkobiercy zmarłego wspólnika nie wchodzą do spółki i spłacani są przez pozostałych wspólników, a w testamencie testator zapisuje im swoje udziały w tej spółce - rodzi się istotna sprzeczność. Aby tego uniknąć należy tak napisać swoją wolę, aby jej treść pokrywała się z innymi dokumentami i umowami podpisanymi przez nas za życia.

Pamiętaj o podatkach

Co prawda po spełnieniu odpowiednich warunków najbliższa rodzina ("zerowa" grupa podatkowa) nie płaci podatku od spadku, to jednak dysponowanie majątkiem otrzymanym w spadku może mieć swoje konsekwencje na gruncie podatków dochodowych od prowadzonej działalności czy podatku VAT. 

Jeżeli w wyniku testamentu dziedziczy osoba spoza zwolnionej z podatku od spadków grupy, pojawia się konieczność zapłaty podatku spadkowego. W kontekście faktu, że wiele związków ma obecnie postać nieformalnych, partner będzie należał do 3 grupy podatkowej (formalnie związek niepartnerski nie stanowi rodziny). Na dzień publikowania tego artykułu podatek w tej grupie wynosi 20% (ponad kwotę zwolnioną - około 23 tysięcy zł).

Analogicznie jak w przypadku zachowku dobrym rozwiązaniem zapewniającym spłatę podatku będzie odpowiednio zaprojektowana polisa na życie i wskazanie spadkobiercy lub zapisobiercy jako uposażonego w tej polisie.